-18
Przedmiotowy system oceniania z przyrody
PPROPOZYCJA PRZEDMIOTOWEGO SYSTEMU OCENIANIA. KLASA 4
Nr i temat lekcji
Wymagania podstawowe
Uczeń:
Wymagania ponadpodstawowe
Uczeń:
ocena dopuszczająca
ocena dostateczna
ocena dobra
ocena bardzo dobra
ocena celująca
Dział 1. PRZYRODA I JA
1. Czym będziesz się zajmować na lekcjach przyrody?
- określa, czym jest przyroda,
- wskazuje składniki przyrody w otoczeniu,
- podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody.
- wskazuje i nazywa wytwory działalności człowieka.
- podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody.
- uzasadnia, że człowiek jest składnikiem przyrody.
-wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od nieożywionych składników przyrody.
2. Sposoby poznawania przyrody
- wskazuje źródła wiedzy o przyrodzie.
- podaje przykłady organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie.
- podaje przykłady pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody.
- wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody.
-uzasadnia, dlaczego do informacji podanych w internecie należy podchodzić bardzo rozważnie.
3. Co jest pomocne w poznawaniu przyrody?
- wyjaśnia, dlaczego zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody,
-wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody.
- podaje nazwy zmysłów człowieka umożliwiających poznawanie przyrody.
- wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych.
- określa rolę mapy, planu, kompasu w poznawaniu przyrody.
-podaje przykłady wykorzystania wszystkich zmysłów w obserwacjach przyrodniczych.
4. Jak zobaczyć to, co niewidoczne gołym okiem?
- wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy.
- obsługuje szkolny mikroskop optyczny.
- oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie,
- wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego.
- opisuje sposób działania mikroskopu optycznego.
- wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa,
- porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego.
5. Jak obserwować preparat pod mikroskopem?
- opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego.
- wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe.
- podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych.
- wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami.
- wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, by nadawał się do obserwacji.
6. Jak planować, prowadzić i dokumentować obserwacje?
- podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych,
- prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych.
- określa, czym jest obserwacja przyrodnicza,
- podaje przykłady obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych.
- wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji.
- opisuje kartę obserwacji.
- uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków.
7. Czym jest doświadczenie przyrodnicze?
- podaje przykłady pytań, na które można uzyskać odpowiedź, prowadząc doświadczenia,
- opisuje cechy dobrego przyrodnika.
- wypełnia poprawnie kartę doświadczenia,
- wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia.
- opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można dobyć nową wiedzę,
- wymienia punkty, które powinna zawierać karta doświadczenia,
- uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny.
- uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie,
- wyjaśnia, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej.
- konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie tematu i uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzonym doświadczeniu.
8. Powtórzenie działu „Przyroda i ja”
- opisuje, w jaki sposób można poznawać przyrodę,
- wymienia źródła wiedzy o przyrodzie,
- uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywać zmysł smaku,
- wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody,
- wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe,
- podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych.
- wymienia zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych,
- obsługuje szkolny mikroskop optyczny,
- prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych,
- wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia.
- podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody,
- wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody,
- wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych,
- podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych.
- określa rolę mapy, planu, kompasu w planowaniu wycieczki,
- wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami,
- uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie.
- wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od składników przyrody,
- wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa,
- porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego,
- wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji,
-uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków,
-rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 2 – JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA
9. Jak się uczyć i po co?
- wymienia czynniki ułatwiające naukę,
- rozpoznaje właściwe warunki do nauki,
- opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki.
- określa znaczenie uczenia się,
- podaje podstawowe zasady uczenia się.
- wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności.
- wyjaśnia, dlaczego niewłaściwa postawa ciała niekorzystnie wpływa na uczenie się.
- wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność.
10. Z kim spotykasz się w szkole?
- wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole.
- podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej.
- wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku,
-wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej.
- wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób.
- proponuje sposoby pomocy niepełnosprawnej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym.
11. W szkole opiekujesz się roślinami i zwierzętami
- wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej,
- podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej,
- wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach.
- podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb.
- podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb,
- opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej.
- wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt.
- ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin.
12. Zwierzęta w naszych domach
- wymienia zwierzęta najczęściej trzymane w domach,
- podaje zasady dbałości o zwierzęta,
- wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach.
- podaje przykłady zwierząt niebezpiecznych dla ludzi.
- określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi,
- wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich.
- uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu.
- ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych zwierząt domowych.
13. Jak jest zbudowana roślina?
- wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie,
- omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów.
- określa potrzeby życiowe roślin.
-wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie,
-wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych.
- podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście.
- opisuje budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych.
14. Rośliny są ozdobą domu
- wymienia rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach,
- opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe,
- wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach,
- uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce.
- właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe.
- uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić,
- wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich.
- wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej.
- projektuje album prezentujący rośliny niebezpieczne dla ludzi.
15. Powtórzenie działu „Ja, rośliny i zwierzęta”
- opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki,
- wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole,
- wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach,
- wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie,
- określa potrzeby życiowe roślin,
- opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe,
- uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce.
- podaje podstawowe zasady uczenia się,
- podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb,
- podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej,
-opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów,
- właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe.
- wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności,
- wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób,
- wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim,
- opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej,
- określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi,
- wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich.
- wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt,
- podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście,
- wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych,
- wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej.
- wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania,
- ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin i zwierząt,
- omawia budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych,
- prezentuje samodzielnie wykonany album roślin niebezpiecznych dla ludzi,
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 3 – KUCHNIA JAKO LABORATORIUM
16. Świat jest zbudowany z substancji
- wymienia stany skupienia substancji,
- wymienia przykłady substancji w określonych stanach skupienia.
- prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych,
podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych.
- podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych.
- uzasadnia, posługując się modelem drobinowym, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nieściśliwe.
- wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych.
17. Co się dzieje podczas gotowania obiadu?
- rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie.
- wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego.
- wymienia przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło.
- wymienia własności wody wrzącej i wody w temperaturze pokojowej,
- wyjaśnia własności danej substancji na podstawie jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie.
- opisuje dowolne ciało fizyczne z punktu widzenia zastosowania substancji z której jest zbudowane
18. Czy woda mineralna to tylko woda?
- opisuje własności mieszaniny jednorodnej,
- wymienia substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze.
- wyjaśnia zjawisko dyfuzji.
- podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji.
- podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie.
- projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Jak przyspieszyć rozpuszczanie się cukru w wodzie?
19. Jak powstają kryształy?
- odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej;
- wymienia dwa sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych: krystalizację i odparowanie.
- określa roztwór nasycony i nienasycony;
- wymienia powiązane ze sobą przemiany odwracalne: krystalizację i rozpuszczanie.
- opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania.
- porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania.
- opisuje sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z nienasyconych i odwrotnie,
- projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Otrzymywanie kryształów.
20. Do czego służy sito?
- wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej
- podaje przykłady mieszanin niejednorodnych.
- wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych.
- proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnych.
- wyjaśnia pojęcie zawiesina,
- sporządza z wymienionych składników mieszaniny niejednorodne.
-wymienia nazwy i przykłady innych mieszanin niejednorodnych np. dym, piana, emulsja
21. Jak lód zamienia się w wodę, a woda w lód?
- nazywa stany skupienia wody (ciekły i stały).
- podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody,
- wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody.
- wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem.
- omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii.
- opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód
22. Kiedy woda paruje, a kiedy się skrapla?
- wyjaśnia proces parowania i skraplania,
- podaje przykłady parowania i skraplania wody.
- wyjaśnia obie przemiany jako przemiany odwracalne.
- wymienia sposoby zwiększenia szybkości parowania.
- wyjaśnia zjawiska parowanie i skraplanie wody i wskazuje je w otaczającej przyrodzie.
- wyjaśnia, w jaki sposób została opracowana przez Celsjusza skala temperatury.
23. Co wiesz o gotowaniu jaj i pieczeniu ciasta?
- podaje przykłady przemian nieodwracalnych.
- wykonuje doświadczenie według opisu.
- prowadzi obserwację doświadczenia,
- definiuje przemianę nieodwracalną.
- wyciąga wnioski z obserwacji,
- odróżnia obserwacje od wniosków.
- projektuje i omawia doświadczenia prezentujące przemiany nieodwracalne.
24. Powtórzenie działu: Kuchnia jako laboratorium
-podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów,
-podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych,
-wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego,
- podaje przykłady przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym.
-wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody,
-rozróżnia parowanie i wrzenie,
-podaje przykłady substancji metalicznych i niemetalicznych.
-omawia model drobinowej budowy materii,
-podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji,
- rozróżnia topnienie i rozpuszczanie.
-proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych,
-podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody.
- projektuje i omawia doświadczenia,
-rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 6 –PRZYRODA SIĘ ZMIENIA
25. Obserwujesz zmiany położenia Słońca na niebie.
- wyjaśnia pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu,
- podaje przykłady świadczące o pozornych zmianach położenia Słońca na niebie.
- podaje przykłady świadczące o dobowym rytmie życia.
- określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca),
- wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca.
- charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi,
- rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku,
- wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem.
- omawia i uzasadnia zależność między wielkością widnokręgu, a wysokością, na jakiej się znajduje obserwator,
- analizuje zależność między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem.
- wyjaśnia przyczyny zmian położenia Słońca na niebie w ciągu dnia.
- wyjaśnia, dlaczego zmienia się wielkość widnokręgu w zależności od punktu obserwacji.
26. Jakie zmiany przynoszą pory roku.
- wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku,
- podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku.
- wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku,
- określa wpływ wysokości Słońca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia.
- tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna
- podaje przykłady świadczące o rocznym rytmie życia przyrody.
- rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku,
- wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem
- przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku.
27. Dlaczego koła pociągu stukają o szyny?
- podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów.
- wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na podstawie drobinowej budowy materii.
- podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych.
- opisuje budowę termometru cieczowego,
- wymienia korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalnością temperaturową ciał.
28. Jak woda krąży w przyrodzie?
- określa stan skupienia wody,
- opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody.
- wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu,
- omawia krążenie wody w przyrodzie.
- wyjaśnia zjawiska zmian stanu skupienia wody.
- omawia proces powstawania chmur i opadów.
- korzysta z informacji znajdujących się w atlasach, słownikach, poradnikach, internecie,
-rozwiązuje trudniejsze zadania.
29. Dlaczego lód pływa?
- podaje przykłady przemian odwracalnych topnienia i krzepnięcia,
- wymienia skutki zamarzania wody.
- wykonuje doświadczenie według opisu.
- porównuje zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia,
- prowadzi obserwacje doświadczenia.
- wyjaśnia skutki zamarzania wody,
- odróżnia obserwacje od wniosków.
- wyjaśnia zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia,
- uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie.
30. Jakie są właściwości powietrza?
- określa stan skupienia i właściwości powietrza,
- wymienia składniki powietrza.
- przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza
- podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu.
- wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne,
- opisuje i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach.
- odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji,
- planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza.
- opisuje praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza
31. Powtórzenie działu: Przyroda się zmienia
- określa czas trwania dnia i nocy,
- wymienia pory roku i daty ich rozpoczęcia,
- wymienia składniki powietrza i określa jego stan skupienia,
- przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie.
- podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu,
- omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku.
- omawia wędrówkę” Słońca nad widnokręgiem,
- przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie.
- omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał,
- omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie.
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T)
Dział 5 – POGODA JEST ZAWSZE
32. Jak zmierzyć temperaturę powietrza i ciśnienie atmosferyczne?
- wymienia składniki pogody,
- podaje nazwy urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury.
- wymienia jednostki ciśnienia i temperatury.
- odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów.
- podaje przykłady prognozy krótkoterminowej i długoterminowej,
- wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia.
- przewiduje prognozę pogody na podstawie wartości temperatury i ciśnienia.
33. Jak zmierzyć wilgotność powietrza i siłę wiatru?
- podaje nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru.
- opisuje zasadę działania wiatromierza,
- zapisuje wartość wilgotności powietrza i siły wiatru.
- buduje prosty wiatromierz,
- odczytuje wartość wilgotności z higrometru.
- wymienia przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości.
- wyjaśnia zasadę działania dawnych higrometrów.
34. Jak powstają opady i osady atmosferyczne?
- wymienia rodzaje opadów atmosferycznych,
- wymienia rodzaje osadów atmosferycznych.
- wyjaśnia zjawisko mgły.
- wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych.
- wyjaśnia sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych.
- opisuje, korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie.
35. Dlaczego tęcza jest kolorowa?
- określa warunki niezbędne do powstania tęczy,
- wymienia barwy wchodzące w skład światła białego.
- podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie.
- wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy,
- proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne.
- wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotów,
- wyjaśnia dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne.
- wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego.
36. Co jest przyczyną burzy?
- demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała,
- podaje zasady postępowania w czasie burzy.
- opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych.
- wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach,
- wyjaśnia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego.
- opisuje historię wynalezienia piorunochronu.
- opisuje zasadę działania piorunochronu.
37. Czy pogodę można przewidzieć?
- wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody,
- rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody.
- wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi,
- opisuje znaki synoptyczne jako graficzne oznaczenia elementów pogody.
- prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody podaną tekstem prognozę pogody podaną tekstem.
- interpretuje mapy synoptyczne, określając znaczenie poszczególnych znaków.
- prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody.
38. Prowadzisz kalendarz pogody.
- obserwuje i nazywa stan poszczególnych składników pogody
- zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia.
- opisuje w kilku zdaniach obserwowaną pogodę w ciągu 1 dnia,
- stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody
- uzasadnia konieczność prowadzenia dzienniczka pogody w każdej porze roku.
- omawia system informacji meteorologicznej na świecie,
- wymienia najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski.
- na podstawie uproszczonej mapy synoptycznej, opisuje pogodę w danym miejscu.
- na podstawie szczegółowego opisu pogody, zapisuje w tabeli stan pogody stosując znaki umowne.
- przeprowadza analizę tygodniowego dzienniczka pogody i porównuje z tym samym okresem w latach poprzednich (sprawdza w Internecie prognozy pogody podawane w latach ubiegłych),
- wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody.
39. Powtórzenie działu „Pogoda jest zawsze”
- wymienia trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartość,
- wymienia zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce,
- podaje zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy.
- podaje przykłady wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym.
- podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień,
- wyjaśnia, od czego zależy kolor danego przedmiotu,
- wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny.
- wyjaśnia przyczyny występowania opadów deszczu,
- podaje okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna.
- na podstawie wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody,
- wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego,
- prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody,
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 6 – WYCIECZKA PO OKOLICY
40 Jak wyznaczyć kierunki geograficzne?
- wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata,
- omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata.
- posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata,
- wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca.
- opisuje kierunki świata na róży kierunków
- wskazuje kierunki świata główne i pośrednie,
- omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy.
- omawia sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca
- określa kierunki świata w terenie.
- określa główne i pośrednie kierunki świata w terenie za pomocą dostępnych przyrządów,
- wyznacza kierunki świata w terenie na podstawie obserwacji elementów przyrodniczych.
41. Do czego służy podziałka?
- wyjaśnia znaczenie słowa plan i skala
- wyjaśnia, do czego potrzebna jest skala przy rysowaniu planów,
- odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan.
- rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10
- posługuje się podziałką liniową
- podaje przykłady zastosowania różnych planów.
- rysuje obiekty podanych dowolnych skalach,
- rysuje proste plany w skali 1:100.
- szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru.
- wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie.
- oblicza rzeczywiste wymiary obiektów za pomocą skali.
42. Jak czytać mapę topograficzną?
- identyfikuje na mapie znaki topograficzne,
-odczytuje na mapie topograficznej i wskazuje położenie np. lasu, szkoły, kościoła.
-określa kierunki świata na mapie topograficznej,
-rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map,
-wskazuje zastosowania planu i mapy.
-wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki,
-posługuje się legendą mapy topograficznej do planowania trasy wycieczki.
-analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów.
-oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej,
-orientuje mapę w terenie.
43. Poznajesz formy ukształtowania powierzchni Ziemi
- wymienia formy terenu,
- wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe.
- rozpoznaje na ilustracjach poszczególne formy terenu,
- wskazuje i podaje nazwy elementów pagórka.
- nazywa obserwowane na ilustracjach rodzaje ukształtowania terenu,
-określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą
-opisuje sposób pomiaru pagórka.
-posługuje się niwelatorem szkolnym.
- wykonuje pomiar wysokości pagórka,
- szacuje wysokość pagórka przed pomiarem.
44. Jak wyznaczyć trasę wycieczki?
- prawidłowo ubiera się na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki.
- informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu.
- ocenia przydatność butów ( trampki, adidasy, kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy.
- omawia cel wycieczki oraz trasę,
-posługuje się kompasem.
- wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę.
- planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu.
- śledzi na mapie trasę podczas trwania wycieczki.
- opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy,
- prawidłowo dokumentuje wycieczkę.
- orientuję mapę topograficzną
- planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek na podstawie mapy topograficznej.
- oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podstawie podziałki liniowej,
- oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania.
45. Jak wykonać pomiary w terenie?
- wyjaśnia, potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie,
- mierzy długość swojej pary kroków,
- posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości.
-przelicza (krótkie odcinki) ilość par kroków odległości w przybliżeniu,
- podaje szacunkowe długości krótkich odcinków.
- przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków,
- szacuje odległości w terenie.
- określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów.
- określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów zmierzonych na podstawie porównania długości cienia.
46. Co to są wody powierzchniowe?
- podaje przykłady wód płynących i stojących.
- podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych,
- wymienia wody występujące w najbliższej okolicy.
- charakteryzuje wygląd jeziora „starego” i „młodego”,
- definiuje pojęcia bagno, staw, jezioro
.
- rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy
- charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe.
47.Obserwujesz rzekę w swojej okolicy
- wyjaśnia pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy.
- podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej.
- opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu).
- wymienia możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki.
- wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym.
- podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym, i dolnym
- definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie.
- omawia, w jaki sposób można ocenić kierunek płynięcia rzeki
- ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy.
- ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in.
48. Powtórzenie działu „Wycieczki po okolicy”
- wskazuje zastosowania planu i mapy
- odczytuje skalę mapy
- rozpoznaje proste znaki topograficzne
- wymienia formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe
- zna długość swojej pary kroków,
- posługuje się taśmą mierniczą.
- podaje przykłady wód płynących i stojących.
- podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej okolicy.
- definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy.
- posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata.
- rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10.
- rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do wyboru.
- określa kierunki świata na mapie topograficznej
- oblicza krokami długość niewielkich odcinków.
- podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych
- wymienia wody występujące w najbliższej okolicy.
- rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach,
- określa kierunki świata w terenie.
- opisuje kierunki świata na róży kierunków
- wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki.
- rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji oraz w terenie.
- planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu.
- opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy
- charakteryzuje wygląd jeziora “starego” i “młodego”,
- wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro
-rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy.
- wyjaśnia pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki,
- podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym.
- wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę
- orientuję mapę topograficzną.
przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków.
- wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą.
- określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia
- określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów.
- ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy.
- posługuje się kompasem, śledzi trasę podczas trwania wycieczki.
- oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej,
- oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania,
- określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia,
- charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe
- ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i In.
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 7 – OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY
49. Jakie rośliny i zwierzęta żyją w twojej okolicy?
- rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne,
- rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy.
- wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym,
- wyjaśnia czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej,
-wskazuje pień i koronę drzewa.
- podaje przykłady bylin występujących w najbliższej okolicy.
- wyjaśnia co to są byliny.
- podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi.
50. Wyruszasz na wycieczkę do lasu
- określa, co to jest las,
- wymienia funkcje lasu,
- podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie.
- podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu.
- wyjaśnia różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym.
- wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany.
- prezentuje samodzielnie opracowany regulamin pobytu w lesie.
51. Rośliny w lesie tworzą warstwy
- wymienia warstwy roślinności w lesie,
- podaje przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących.
- podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy.
- opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie poszczególnych warstwach lasu,
- opisuje, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów.
- uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną,
- wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie.
- uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków.
52. Organizmy żyjące w lesie oddziałują na siebie
- wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu,
- wymienia nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców,
- podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie.
- wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy.
- wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu.
- uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym.
- wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny.
53. Jakie organizmy żyją na łące?
- odróżnia trawy od innych roślin zielnych,
- rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych,
- podaje przykłady zwierząt żyjących na łąkach.
- wyjaśnia, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu.
- wymienia cechy charakterystyczne łąk,
- rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział,
- wymienia cechy charakterystyczne traw.
- rozróżnia trawy i turzyce.
- wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych.
54. Jakie znaczenie mają łąki?
- wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka,
- wymienia zwierzęta wypasane w Polsce,
- podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt.
- wyjaśnia, co to jest pastwisko,
- uzasadnia szkodliwość wypalania łąk.
- opisuje zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka.
- wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin bobowatych.
- wyjaśnia, na czym polega symbioza organizmów.
55. Co uprawia się na polach?
- określa cel tworzenia pól uprawnych,
- wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż.
- rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce.
- wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie.
- wyjaśnia różnicę między zbożami jarymi i ozimymi,
- wyjaśnia, na czym polega płodozmian.
- wymienia i nazywa środki ochrony roślin.
56. Jak się wykorzystuje rośliny użytkowe?
- wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych,
- wymienia rośliny, z których produkuje się włókno i olej.
- podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych.
- omawia zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin,
- definiuje pojęcie rośliny okopowe, warzywne, przyprawowe,
- korzysta z informacji znajdujących się w poradnikach, atlasach, internecie.
57. Jak powstają owoce?
- wyjaśnia co to jest sad,
- wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach.
- wskazuje i podaje nazwy części kwiatu,
- wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców.
- określa funkcje poszczególnych części kwiatu,
- wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walce z owadami szkodnikami.
- opisuje zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu.
- wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik.
58. Poznajesz rośliny nieużytków i rośliny trujące
- uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin,
- rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi.
- podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka.
- wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza.
- wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia: chwasty,
- podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin.
- opisuje wybrane gatunki roślin trujących i efekty ich spożycia.
59. Powtórzenie działu „Obserwacje życia w okolicy”
- wymienia i rozpoznaje wybrane rośliny i zwierzęta występujące w różnych środowiskach,
- omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka.
- podaje przykłady łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie.
- wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym.
- omawia warstwowość poznanych środowisk,
- wyjaśnia zróżnicowany udział człowieka w tworzeniu poszczególnych środowisk.
- podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi.
- uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków,
- wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny,
- wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych,
- wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik,
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
Dział 7 – OCHRONA ŚRODKOWISKA
60. Jak możesz chronić przyrodę w twojej okolicy?
- wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce,
- podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie,
- opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego,
- podaje możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy 4.
- wyjaśnia, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce,
- wyjaśnia co oznacza skrót: LOP.
- podaje przykłady rezerwatów przyrody i pomników przyrody,
- wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę uzasadnia wybór.
- opisuje zadania szkolnego koła Ligi Ochrony Przyrody.
- uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję.
61. Zanieczyszczenia środowiska zagrażają organizmom
- podaje przykłady działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko,
- wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne.
- wyjaśnia, co to jest zanieczyszczenie środowiska,
- wskazuje skutki kwaśnych opadów.
- podaje przykłady zanieczyszczeń, które zagrażają roślinom i zwierzętom wodnym.
- proponuje proste sposoby eliminowania zanieczyszczeń środowiska.
- wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady.
62. Badasz wpływ substancji na rośliny
- wymienia czynniki niezbędne roślinom do życia,
- wyjaśnia, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła.
- proponuje proste doświadczenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu.
- proponuje proste doświadczenia sprawdzające wpływ wybranego czynnika na wzrost i rozwój rośliny.
- wyjaśnia, dlaczego rośliny należy nawozić odpowiednim rodzajem nawozów.
- uzasadnia stwierdzenie: każda roślina potrzebuje wody w odpowiedniej dla siebie ilości.
63. Co to jest rolnictwo ekologiczne?
- wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego.
- wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania,
- ocenia, czy gospodarstwo (jego rodziny lub inne położone w okolicy) mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne.
- uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce.
- przedstawia projekt gospodarstwa ekologicznego.
64. Domowe wydatki można ograniczyć
- opisuje co to jest budżet domowy,
- wymienia składniki budżetu domowego.
- wymienia przykłady własnych działań powodujących zmniejszenie wydatków na zużycie wody i prądu elektrycznego.
- dzieli poszczególne wydatki do na grupy budżetu domowego,
- podaje znaczenie oszczędzania wody i energii elektrycznej dla środowiska naturalnego.
- wyjaśnia dlaczego wydatki nie powinny przekraczać dochodów w budżecie domowym.
- planuje miesięczny budżet rodziny w zależności od jej dochodów.
65. Dlaczego trzeba sprzątać Ziemię?
- wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska,
- segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne.
- podaje przykłady zanieczyszczeń pochodzących z różnych źródeł,
- wymienia sposoby ograniczania zanieczyszczeń.
- uzasadnia potrzebę segregacji odpadów,
- rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu.
- podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu.
- definiuje określenia biodegradacja i recykling,
- omawia znaczenie symboli (piktogramów) znajdujących się na opakowaniach.
66. Jak być przyjaznym dla środowiska?
- podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym,
- podaje zasady postępowania z różnymi rodzajami śmieci.
- uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii,
- uzasadnia potrzebę segregacji śmieci.
- analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko.
- wprowadza w życie wybrane działania proekologiczne.
- przedstawia projekt „ekologicznego” domu.
67. Powtórzenie działu „Ochrona środowiska”
- podaje przykłady działań prowadzących do oszczędzania wody i energii.
- wymienia źródła zanieczyszczeń wynikające z działalności człowieka,
- krótko omawia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce.
- podaje, jakie rodzaje zanieczyszczeń pochodzą z poszczególnych źródeł,
- na wybranych przykładach przedstawia skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka.
- uzasadnia, że tworzenie gospodarstw ekologicznych przyczynia się do poprawy jakości środowiska.
- rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T).
-